VESTİBÜLER SİSTEM ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ

Vestibüler sistem her kulakta 3 canalis semisircularis ve 2 otolit organdan oluşan sistemdir. İnervasyonu nervus vestibülokoklearis'in dalı olan nervus vestibularis tarafından yapılır.

3 ana görevi vardır.

1-Görsel çevre ya da  gözlemci hareket ederken veya her ikisi aynı anda hareket ederken görsel ortamı stabilize eder (VOR).

2-Başın açısal ve doğrusal ivmelerine karşı duyarlıdır.

3-İskelet ve kas tonusunu sağlamak için Merkezi sinir sistemine bilgi sağlar (VSR).

Vestibüler sistemin başka görevleri de vardır. Bunlardan en önemlilerinden biri herhangi bir görme değişikliği olduğu an vestibüler refleksleri uyarlama yeteneğidir.

Utrikul

Utrikul içinde K+ bakımından zengin endolenf sıvısı ve makula utrıkulu denen yapı bulunur. Canalis Semisurcularis Lateralis ile aynı horizontal düzlemde olduğundan Sağ,sol,ön ve arka hareketlerine duyarlıdır. Makula Utrikuli içerisinde otolitik zar (jelatinimsi zar) ve  en uzunu kinosilyum olmak üzere silyalar bulundurur. Makulanın uyarılıp(depolarizasyon) merkezi sinir sistemine bilgi iletmesi için endolenf sıvısının hareket edip siyaların en uzun silyuma doğru(kinosilyum) eğilmesi gerekir. Tam tersi olarak inhibe olması içinde en kısa silyaya doğru bükülmesi gerekir. Makula utrukili içerisinde tüy hücreleri Striola denen merkeze yerleşmişlerdir ve bu kinosilyumlar striola doğru uzanmışlardır.Makula Utrikulu üstünde kalsiyum karbonat kristalleri (otoconia) bulundurur.

Sakkul

Sakkul içinde de K bakımından zengin endolenf sıvısı ve makula sakkuli denen yapı bulunur. Sakkul sagittal düzlemde bulunduğundan yukarı, aşağı, ön ve arka hareketlerine duyarlıdır. Makula Sakkuli içerisinde de Otolitik zar (jelatinimsi zar) ve en uzunu kinosilyum olmak üzere silyalar bulundurur. Makulanın uyarılıp (depolarizasyon) merkezi sinir sistemine bilgi iletmesi için endolenf sıvısının hareket edip silyaların en uzun silyuma doğru (kinosilyum) eğilmesi gerekir. Tam tersi olarak inhibe olması için de en kısa silyaya doğru bükülmesi gerekir. Makula Sakkuli içerisinde kinosilyumlar Striola denen merkezin uzağına yerleşmişlerdir.Makula sakkulinin üstünde kalsiyum karbonat kristalleri (otoconia) bulunur ve makula üzerine ağırlığından dolayı yaptığı basınçtan dolayı Makula Sakkuli yerçekimine karşı duyarlıdır.

Horizontal (Lateral) Kanal

Lateral kanal yatay düzlemle 30 derece açı yapacak şekilde konumlanmıştır. Lateral kanalda tüy hücrelerini ve kupulayı içinde barındıran yapıya Ampullai lateralis denir. Ampullai Lateralis içinde Kupula (jelatinimsi zar), kupula içerisinde de en uzun silyanın (kinosilyum) utrikule doğru konumlandığı yaklaşık 7000 silya bulunur.Ductus Semisürcülaris laterlis kanalı içerisinde K bakımından zengin endolenf sıvısı bulundurur(ductus semısurcularis lateralis).Endolenf sıvısı utrıkula doğru hareket ederse Ampullapedal (ampullaya doğru) akım, utrikulün tersine doğru hareket ederse Ampullafugal (ampullanın tersine doğru) akım oluşur. Lateral kanal Ampullapedal akım ile uyarılır.

Ductus semisircularis lateralis sağ ve sol hareketlere duyarlıdır. Yer çekimine duyarsız olmasının sebebi Kupula üstündeki otoconiaların özgül ağırlığı ile endolenf sıvısının özgül ağırlığının eşit olmasıdır.

Vertikal Kanallar(Anterior ve Posterior kanallar)

Vertikal kanallar birbiriyle 90 yatay düzlem ile 45 derece açı yapacak şekilde konumlanmıştır. Anterior kanalda içinde tüy hücrelerini barındıran yapı ampullai anterior, posterior kanalda içinde tüy hücrelerini bulunduran yapıya da ampullai posterior denir. Ampulla, içinde otoconia, kupula (jelatinimsi zar) ve kinosilyumları ampulladan uzak olan yaklaşık olarak 7000'er tane silya barındırır. Kanallar boyunca endolenf sıvısı mevcuttur ve kupuladaki kinosilyumu uyarmak için ampullafugal akım hareketi yapması gerekmektedir. Anterior ve Posterior kanalların posterior uçları birleşerek cruss of communeyi oluşturarak utrikule açılırlar.

Sağ Lateral kanal - Sol Lateral kanal

Sağ Anterior kanal - Sol Posterior kanal

Sol Anterior kanal - Sağ Posterior kanal

Yazılan kanallar eşleniktir yani bir kanalda eksitasyon (uyarılma) durumu mevcut iken eşlenik kanalda inhibisyon durumu mevcuttur.

Vestibulum Duvarları

Lateral Duvar: Fenestra vestibuli (oval pencere) ve fenestra cochlea (yuvarlak pencere) bulunur.

Medial Duvar: Recessus Ellipticus içinde yerleşen utrikul ve recessus spheringus içinde yerleşen sakkul bulunur.

Süperior Duvar: Ductus semisircularis anterior ve lateralin ampullalarının bulunur.

İnferior Duvar: Lamina spiralis ossea bulunur.

Anterior Duvar: Cochlea bulunur.

Posterior Duvar: Posterior semisirculer kanalın ampullası bulunur.

Kaynaklar: Electronystagmography/Videonystagmography (ENG/VNG) Kitabı

https://www.yaratilis.org/index.php/denge-duygusu/

https://icaad.org.tr/denge-nedir-nasil-saglanir_orhan-altintas/

Yazar: Stajyer Odyolog Emir YOĞUN, M. Zahid ÖZTÜRK